Trong các sản phẩm nghề truyền thống,
nón lá trở thành đặc sản văn hóa của du khách khi đến Huế. Cần một hướng đi phù
hợp trong việc khôi phục và phát huy hơn nữa nghề chằm nón thông qua các hoạt
động du lịch cộng đồng.
Nguy
cơ mai một
Một trong những thách thức
của nghề làm nón lá Huế là nguy cơ bị mai một do thu nhập thấp, không ổn định
nên nhiều người không muốn giữ nghề. Giá trị ngày công lao động thấp, trung
bình từ 30.000 - 50.000 đồng/ngày. Khảo sát ở làng Mỹ Lam (Phú Vang), trước đây
ở địa phương này có trên 300 hộ làm nghề chằm nón, nhưng nay còn chưa đến 20
hộ. Làng nón Phú Hồ (Phú Vang) cũng rơi vào cảnh tương tự khi có thời điểm có
đến 800 hộ chằm nón, nhưng giờ chỉ còn khoảng dưới 15 hộ.
Dẫn chứng những con số để
thấy, thị trường tiêu thụ nón lá ngay tại tỉnh vẫn chưa ổn định, làm nhiều cũng
khó tiêu thụ. Ngay ở chợ Đông Ba, ngôi chợ đầu mối lớn về buôn bán nón Huế
nhưng tỷ lệ nón Huế chỉ chiếm 10 - 40%, còn phần lớn nón lá nhập từ Quảng Bình
và Bình Định. Khó khăn trước mắt của nghề làm nón lá Huế khiến người ta nghĩ
đến ngành du lịch nhằm giải quyết đầu ra, gia tăng giá trị kinh tế cho sản
phẩm. Qua đó, hình thành hoạt động sinh kế cộng thêm kích thích và duy trì sức
sống cho các làng nghề truyền thống.
Trên thực tế, du lịch đã xuất
hiện ở các làng nghề làm nón lá ở Huế. Tuy nhiên, trong các chương trình du
lịch của các đơn vị lữ hành, việc đưa vào chương trình trải nghiệm - tham quan
làng nghề nón lá truyền thống Huế rất hạn chế. Nón lá Huế chỉ mới dừng lại ở
không gian quà tặng lưu niệm hơn là không gian văn hóa du lịch. Rõ ràng, việc
chuyển mình từ không gian quà tặng thương mại sang không gian văn hóa du lịch
là việc làm không dễ dàng và thật sự mang tính cấp thiết.
Để nón lá sinh động từ du lịch cộng đồng
Tại hội thảo bảo tồn
và phát triển giá trị văn hóa của nghề nón lá Huế trong quá trình hội nhập kinh
tế quốc tế của Việt Nam, nhiều ý kiến cho rằng, muốn xây dựng sản phẩm du lịch
cộng đồng gắn với nghề làm nón Huế theo định hướng chuỗi giá trị, cần xác định
vai trò và có sự vào cuộc của các bên liên quan. Tác nhân “gánh chuỗi” thường
do các đơn vị (doanh nghiệp) kinh doanh lữ hành thực hiện bởi sự nhạy bén, am
hiểu thị trường, trên cơ sở đó khai thác nhu cầu của du khách. Còn du khách sẽ
là đối tượng thụ hưởng và đồng sáng tạo để nâng cấp chuỗi giá trị du lịch địa
phương.
“Nguồn lực tự
thân” của người dân được xem có sức hấp dẫn mạnh mẽ trong việc phát triển du
lịch cộng đồng đã được đề cập đến. Ở đó, không cần trang bị những vật dụng có
mức giá cao ngất ngưởng, không cần đầu tư để xây dựng những không gian hiện đại
và kiên cố. Nguồn lực tự thân chỉ là “nếp nhà” giản dị, vật dụng đơn giản,
không gian sống thân thiện môi trường gắn với thực hành nghề truyền thống và
trên cơ sở đó, chỉ cần sắp xếp, tạo hình sao cho ngăn nắp và gọn gàng là đủ
chuyển tải các giá trị sống động của làng nghề. Những yếu tố hoài niệm, những ý
đồ thân thiện với môi trường của nghề làm nón lá là tiền đề dẫn dắt những cảm
xúc cho du khách trong thói quen tiêu dùng trách nhiệm.
Theo TS. Tạ Duy
Linh và TS. Dương Đức Minh (Viện Nghiên cứu phát triển Kinh tế & Du lịch
tại TP. Hồ Chí Minh), khi phát triển du lịch cộng đồng gắn với nghề làm nón lá
Huế theo định hướng chuỗi giá trị sẽ phá tan tính chất rời rạc, thiếu hệ thống
và thiếu sự gắn kết của các bên liên quan tham gia vào chuỗi cung ứng. Vô hình
trung, chuỗi giá trị làm cho cấu trúc sản phẩm du lịch thêm vững vàng, hạn chế
các rủi ro do thực hành sinh kế du lịch mang lại. Du khách sẽ yên tâm khi sở
hữu sản phẩm từ sự trải nghiệm bởi việc được tham gia vào hoạt động sản xuất
sản phẩm. Chính sự tham gia trải nghiệm của du khách sẽ góp phần loại trừ đi
những cảm xúc tiêu cực, làm gia tăng hiệu ứng bền vững cho các mối quan hệ cung
– cầu du lịch tại địa phương.
đang khảo sát thực địa tại Làng nghề nón lá Huế)
Phát du lịch làng
nghề thực sự là thế mạnh và thu hút khách du lịch mỗi khi đến Huế. Tuy nhiên,
cần tiếp cận thông tin, công nghệ chuyển đổi số để quảng bá giới thiệu, tiêu
thụ sản phẩm trên môi trường mạng; xác định lựa chọn làng nghề phù hợp để đưa
vào tuyến du lịch, tránh áp dụng tràn lan gây nhàm chán cho du khách. Ngoài ra,
cần chăm chút kỹ lưỡng hơn, có nhiều dịch vụ tại chỗ hơn để tăng tính hấp dẫn
cho điểm đến du lịch làng nghề nón lá ở Huế.
Nguồn: Báo Thừa Thiên Huế (https://baothuathienhue.vn/du-lich/hoi-sinh-non-la-tu-du-lich-cong-dong-127669.html)
